شیراز کانون آسیب‌شناسی آموزش عالی کشور
شیراز کانون آسیب‌شناسی آموزش عالی کشور –
شیراز – ایرنا – شیراز در ۲ روز پرکار، کانون روسا و معاونان دانشگاه‌ها و مسئولان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کانون آسیب‌شناسی آموزش عالی کشور بود؛ استقلال مالی دانشگاه‌ها تا مهاجرت نخبگان و مساله آمایش تا جایگاه علمی ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار ایرنا، چهارشنبه صبح بود که اجلاسیه سراسری معاونان مالی و اداری دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی و پارک‌های علم و فناوری کشور در شیراز آغاز شد و وزیر علوم نیز از عصر همان روز به شیراز سفر کرد تا در نشست‌های کاری فشرده شرکت کند. مجموع آنچه از آسیب‌ها و راهکارها در این نشست‌ها گفته و شنیده شد، تعیین کننده رتبه علمی ایران در جهان است؛ رتبه‌ای که حالا تهدید شده و ایران در میان کشورهای اسلامی جایگاه خود را به عربستان واگذار کرده و سوم است. این آسیب‌ها که از سوی روسای دانشگاه‌ها و اعضای هیات علمی ISI طرح شد و مورد تایید وزیر علوم هم قرار گرفت را می‌توان زیر چند عنوان، معیشت دانشگاهیان، مهاجرت نخبگان، آمایش آموزش عالی و کیفیت بخشی به دانشگاه‌ها دسته‌بندی کرد؛ هر چند این دسته‌بندی در زنجیره‌ای به یکدیگر پیوسته است. آمایش آموزش عالی آمایش آموزش عالی کشور که از سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب نیز است، مساله‌ای بود که بیشترین حجم از نشست روسای دانشگاه‌ها فارس و کشور با وزیر علوم را به خود اختصاص داد. آیت‌الله رزمجو سرپرست دانشگاه علمی کاربردی فارس در این نشست گفت: در همین استان فارس مرکز آموزش عالی با ۷۰ دانشجو داریم، باید برنامه‌ای برای پایان دادن به این وضعیت داشته باشیم. رئیس دانشگاه صنعتی شیراز نیز بر ضرورت آمایش آموزش عالی کشور تاکید کرد و گفت: در فارس نیز باید دانشگاه‌ها، فارغ از بخشی‌نگری ساماندهی شود. حبیب شریف، رئیس بنیاد نخبگان فارس هم از برزمین ماندن سیاست آمایش آموزش عالی کشور انتقاد کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب دو بار بحث آمایش آموزش عالی را مطرح کردند و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز آن را ابلاغ کرده اما برخی فشارها در هر شهرستان اجازه عملی شدن آن را نداده است. فارس ۲۱۳ دانشگاه یعنی معادل کل کشور ایتالیا دانشگاه دارد و ایران، به اندازه کانادا و مجموع کشورهای اروپایی مرکز آموزش عالی دارد به گفته او فارس ۲۱۳ دانشگاه یعنی معادل کل کشور ایتالیا دانشگاه دارد و ایران، به اندازه کانادا و مجموع کشورهای اروپایی مرکز آموزش عالی دارد؛ مراکزی که فارغ‌الحصیلانی را تربیت کرده که بیکار هستند و توان حل مشکلی از جامعه را ندارند. شریف ادامه داد: اگر چه در فارس کارگروه آمایش آموزش عالی شکل گرفته، اما مدام، نماینده یک شهرستان درخواست تاسیس یک دانشگاه یا اضافه کردن یک رشته را مطرح می‌کند. رئیس بنیاد نخبگان فارس تاکید کرد: باید دانشگاه‌های کشور و فارس ساماندهی شوند تا از این وضعیت نجات پیدا کنند. استاندار فارس هم گفت: هیچ کشوری به اندازه ایران مراکز آموزش عالی ندارد و ما در ایجاد این مراکز همچون شعب بانک عمل کرده‌ایم. او افزد: در آمایش آموزش عالی کشور، باید تحلیل مبتنی بر محتوا باشد و به روشنی وضعیت مراکز دانشگاهی در تحقق اهداف آن‌ها مشخص شود. این نشست حاوی پیشنهادهایی هم بود؛ به عنوان نمونه علیرضا فارسی نژاد استاد دانشگاه سلمان فارسی کازرون به وزیر علوم و استاندار فارس برای مقاومت در برابر خواست گروه‌های فشار و نمایندگان در ایجاد دانشگاه‌های جدید، پیشنهاد کرد: برای اجرایی شدن آمایش، باید کارگروهی قوی تشکیل شود و لایحه‌ای از سوی وزیر در هیات دولت طرح و به مجلس ابلاغ شود. او گفت: پس از آن باید جلسه‌ای در استان‌ها تشکیل و ضرورت این ساماندهی برای نمایندگان مجلس تشریح شود؛ همچنین معاون پارلمانی در کمیسیون مرتبط در مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کند و از این لایحه دفاع و نمایندگان را توجیه کند تا در هنگام طرح در صحن موفق باشد. اما وزیر علوم گفت که با اینکه سیاست آمایش آموزش عالی ابلاغ شده و سه وزیر علوم ادوار گذشته نیز برای اجرای آن اهتمام داشتند اما به برخی دلایل اجرایی نشده است. حسین سیمایی صراف از روسای دانشگاه‌ها خواست که بیندیشند و راهکاری علمی ارایه کنند چرا که بسیاری از طرح‌ها در سطح مطالعه و نظر باقی مانده است. او تاکید کرد: توسعه کمی دانشگاه‌ها، یکی از سیاست‌هایی است که پایان آن باید اعلام شود؛ به گفته وزیر علوم در یک بازه زمانی شاهد شکل گیری رقابت منفی میان دانشگاه‌های آزاد، پیام‌نور و مؤسسه‌ها بودیم که سبب گسترده شدن دانشگاه‌ها و بلای جان نظام آموزش علمی کشور شد. نمایندگان بجای کسب حسن شهرت مقطعی در یک شهرستان، منافع ملی را محور قرار دهند؛ چرا که در شرایط کنونی نمی‌توان لایحه‌ای برای ساماندهی دانشگاه‌ها به مجلس برد چرا که احتمالا لایحه‌ای خواهد شد که با بیشترین شمار رای منفی رد می‌شود. سیمایی صراف این را هم یادآور شد که مطالعات آمایش عالی از سال ۹۲ آغاز شده و این مطالعات برای همه استان‌های کشور انجام شده است اما در مرحله اجرا موفق نبوده است. کیفی سازی آموزش عالی مساله دیگری که در این نشست‌ها، در پی موضوع آمایش آموزش عالی مطرح شد، توجه به کیفی‌سازی دانشگاه‌ها و کارآمدی دانش آموختگان موسسات آموزش عالی بود. چنانکه احمد رستگار، رئیس دانشگاه پیام نور فارس گفت: مساله آمایش و کیفی سازی آموزش عالی نباید تنها به معنای محدود کردن دانشگاه‌ها باشد و این کیفی سازی را هم باید به خود دانشگاه‌ها سپرده شود. او افزود: هر دانشگاه مخاطبان خاص خود را دارد و مخاطب شناسی در اینجا خیلی مهم است. به گفته او اگر چه تعداد دانشگاه‌های پیام نور در فارس زیاد است، اما برخی از آن‌ها پتانسیل های بیشتر از دانشگاه‌های دولتی دارند؛ به عنوان نمونه دانشگاه اوز با ۲۵ هزار متر مربع فضا و دو خوابگاه که توان بین المللی شدن را هم دارد. او اظهار کرد: دانشگاه پیام نور دانشگاه محرومین است و نباید آن را محروم‌تر کرد؛ باید کیفیت آموزش را بالا برد، اما با هجمه علیه پیام نور موافق نیستم. انتقاداتی نیز از کیفیت آموزش در پردیس‌های بین المللی برخی دانشگاه‌ها مطرح شد که مورد تایید وزیر علوم هم قرار گرفت و گفت: نباید به هر قیمتی و تنها با هدف کسب درآمد ارزی دانشجو جذب کرد چرا که حیثیت علمی ایران به خطر می‌افتد. استاندار فارس نیز یکی از دلایلی دلایلی که آمایش و ساماندهی آموزش عالی کشور را ضروری است را کیفیت آموزش‌ها و سطح دانش و توان علمی فارغ التحصیلان عنوان کرد. معیشت دانشگاهیان و معضل مهاجرت ترمیم درآمد اعضای هیات علمی و تامین مسکن برای دانشگاهیان از مسائلی بود که تقریبا در همه نشست‌های ۲ روز گذشته وزیر علوم در شیراز نمود پررنگی داشت. مسائلی که آمار و ارقام ارایه شده می‌گوید، تاثیر پررنگی در افزایش مهاجرت اعضای هیات علمی و تهدید رتبه علمی کشور به همراه داشته است. سرپرست دانشگاه شیراز در آیین افتتاحیه اجلاسیه معاونان اداری مالی دانشگاه های کشور آماری بالاتر ارایه کرد اما علیرضا منادی، رئیس کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی اینگونه اصلاح کرد که نرخ مهاجرت اعضای هیات علمی ۹ درصد است و برخی از آن‌ها نیز به مرخصی بدون حقوق رفته‌اند و شاید برگردند. سرپرست دانشگاه شیراز، آماری بالاتر ارایه کرد اما علیرضا منادی، رئیس کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی اینگونه اصلاح کرد که نرخ مهاجرت اعضای هیات علمی ۹ درصد است و برخی از آن‌ها نیز به مرخصی بدون حقوق رفته‌اند وشاید برگردند. اما آنچه روشن است دغدغه‌های مالی و کمبود امکانات در این مهاجرت‌ها تاثیری مشخص دارد چرا که به گفته سرپرست دانشگاه شیراز درآمد اعضای هیات علمی در ایران ۱۰ تا ۴۰ درصد حقوق همتایانشان در عربستان، قطر، بحرین، امارات و حتی پاکستان است. همینطور مساله مسکن نیز ظریب بالایی دارد چرا که تقریبا بیشترین حجم از درآمد یک خانوار صرف تامین مسکن می‌شود و برخورداری از مسکن مناسب، در ایران دلگرمی بزرگی به شمار می‌رود. به عنوان نمونه سرپرست دانشگاه علمی کاربردی فارس گفت: آمار مهاجرت اعضای هیات علمی از کشور تکان دهنده است چرا که حتی کشوری چون عراق به یک عضو هیات علمی حتی با رتبه استادیاری بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ دلار پرداخت می کنند. او اظهار کرد: مساله درآمد و مسکن اعضای هیات علمی باید حل شود وگرنه با این وضعیت کشور از نیروی متخصص خالی خواهد شد. رزمجو یادآور شد: در اواخر دولت دوازدهم حقوق اعضای هیات علمی ۳۰ درصد افزایش یافت اما پس از آن این ترمیم حقوق لغو شد و یکی از دلایل ریزش و مهاجرت همین بی احترامی بوده است. رئیس دانشگاه صنعتی شیراز هم گفت: هر چند برای پیشگیری از مهاجرت اساتید تلاش هایی شد اما اکنون ۱۲ درصد اساتید این دانشگاه مهاجرت کرده‌اند و نرخ کاهش تولیدات علمی دانشگاه صنعتی شیراز به رقم بی سابقه منفی ۹ رسیده است؛عربستان جلو افتاده و این زنگ خطری است. هر چند برای پیشگیری از مهاجرت اساتید تلاش هایی شد اما اکنون ۱۲ درصد اساتید دانشگاه صنعتی شیراز مهاجرت کرده‌اند و نرخ کاهش تولیدات علمی این دانشگاه به رقم بی سابقه منفی ۹ رسیده است؛عربستان جلو افتاده و این زنگ خطری است. دهقانی پیشنهاد کرد: می‌توان ارتباط با این اساتید مهاجرت کرده را حفظ کرد و در قالب آیین نامه‌ای، از آن‌ها به عنوان اساتید وابسته استفاده کرد تا جایگاه علمی کشور حفظ شود. او حتی پیشنهاد کرد که خودش دستور العمل تهیه و به وزیر علوم پیشنهاد کند تا از این ظرفیت استفاده شود؛ دهقانی گفت: حتی می توانیم در جذب دانشجوی خارجی نیز حتی روی اساتید وابسته حساب کنیم. رئیس دانشگاه صنعتی شیراز با گلایه از معیشت بر زمین مانده اعضای هیات علمی، گفت: سال ۱۴۰۲ استاندار وقت یک اولتیماتوم ۲ هفته‌ای برای تعیین تکلیف مسکن دانشگاهیان داد اما پیگیری نشد و اتفاقی هم نیفتاد. محدودیت‌های فضای کالبدی و آزمایشگاه‌های مجهز و استاندارد نیز از دیگر کمبودهایی بود که گفته شد در جایگاه علمی کشور و مهاجرت نخبگان بی تاثیر نیست. استاندار فارس هم با اعلام اینکه با همه توان پای کار دانشگاه و حل مساله مسکن دانشگاهیان ایستاده است، گفت: باید برخی قوانین اصلاح شود؛ از جمله اینکه تابعیت مضاعف در بسیاری نقاط دنیا برای اعضای هیات علمی امتیاز محسوب می‌شود. امیری ادامه داد: نخستین گام در قانون گذاری، اولویت سنجی است؛ در حالی که قانون محدودیت تابعیت برای اعضای هیات علمی، خواست عمومی نیست و سبب شده بسیاری از اساتید خود را از دست دهیم. وزیر علوم هم که در دیدار از ISC آمار هشدار دهنده و تکان دهندهای از مهاجرت نخبگان و اعضای هیات علمی و آینده تلخ جایگاه علمی کشور در صورت تداوم این شرایط شنید و گفت: این داده‌ها باید مبنای سیاستگذاری و تصمیم‌گیری‌ها شود. سیمایی صراف در همه نشست‌ها و سخنرانی‌های خود در شیراز بر تلاش و عزم جدی وزارت علوم برای حل مساله مسکن کارکنان و اعضای هیات علمی تاکید کرد و گفت: این کارگروه کاملا فعال است و تا کنون ۳۵ دانشگاه با طی فرآیند اداری ۱۴ گانه، در مرحله واگذاری زمین قرار گرفته‌اند اما هنوز ۱۰۵ دانشگاه دولتی کشور این فرآیند را آغاز نکرده‌اند. او این را هم گفت که منابع مالی بودجه ای برای دانشگاه‌ها کافی نیست و مدیران باید در پی جذب منابع غیر بودجه ای، مولدسازی و پذیرش بهینه دانشجو باشند تا بتوانند بیش از گذشته کرامت استاد و دانشجوی خود را حفظ کنند. کمبودهایی که باید رفع شود برخی از دانشگاه‌های کشور و فارس با ماموریت‌های مشخص، با کمبودهایی مواجه هستند که مانع تحقق اهداف آن‌ها می‌شود؛ از جمله دانشگاه ملی مهارت فارس با رسالت تربیت تکنسین متخصص و ۱۴ مرکز با رشته‌های متعدد که با کمبودهایی باورنکردنی روبرو است. محمد صادق‌پور، رئیس دانشگاه ملی مهارت در نشست روسای دانشگاه‌های فارس و کشور با وزیر علوم، گفت: این دانشگاه با ۱۲ دانشجو تنها ۳۰ عضو هیات علمی دارد. به گفته او این دانشگاه نقطه امید هنرستانی‌ها است و آمار نشان داده که ۷۰ درصد دانش آموختگان در صنایع مرتبط با تحصیلات خود شاغل می‌شوند. او تاکید کرد که باید در آمایش آموزش عالی به این دانشگاه ماموریت گرا نگاهی متفاوت شود تا مشکلات اشتغال و معیشت کشور را حل شود. خالدیان، رئیس دانشگاه هنر شیراز نیز به عنوان مدیر یکی از چهار دانشگاه هنر کشور گفت: از نظر کیفی بسیار به هنر بی‌توجه بوده ایم؛ کشور به توسعه هنر نیازمند است، بسیاری از رشته‌های هنری بیشترین ارتباط را با جامعه دارند اما کمبود منابع و تجهیزات است و محتوای قدیمی مربوط به دهه ۶۰ دانشگاه‌های هنر کشور را رنج می‌دهد. او درخواست کرد: به هنر کمک کنید تا شاهد اعتلای بیشتر هنر باشیم و هنر از مردم و جامعه و دانشگاه‌ها جدا نشود. در پایان این دو روز کاری پر مشغله، در اختتامیه اجلاس معاونان اداری مالی دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی، پژوهشی و پارک های علم و فناوری از چهار طرح تحولی وزارت علوم رونمایی شد، تا حل کننده برخی از این مشکلات باشد. آیین نامه استخدامی اعضای غیر هیات علمی دانشگاه‌ها، تامین مسکن اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه‌ها، طراحی و ساخت نیروگاه‌های خورشیدی و طراحی و ساخت خوابگاه‌های متاهلی از این طرح‌های تحولی بود.
