اتحاد دانش و فناوری؛ گام بلند محیط زیست ایران برای نجات تنوع زیستی
اتحاد دانش و فناوری؛ گام بلند محیط زیست ایران برای نجات تنوع زیستی –
شیراز-ایرنا- سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت چهارشنبه در دانشگاه شیراز، با تاکید بر ضرورت پیوند دانش نوین دانشگاهیان، فناوری‌های پیشرفته و مشارکت مردمی، چاره‌اندیشی برای چالش‌های زیست‌محیطی ایران را کلید زد.
به گزارش خبرنگار ایرنا، در این رویداد که با همکاری دانشگاه‌های تراز اول کشور و اداره کل محیط زیست فارس برگزار شد، کارشناسان و مدیران ارشد محیط زیست بر لزوم تحول در شیوه‌های حفاظتی تاکید کردند. هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین در خدمت محیط زیست استفاده از هوش مصنوعی، سنجش از راه دور و توانمندسازی جوامع محلی، به‌عنوان راهکارهای کلیدی برای مقابله با خشکسالی، تخریب زیستگاه‌ها و توسعه ناپایدار مطرح شد. کارآمدی مدیریتی در شبکه مناطق تحت حفاظت محور اصلی این همایش که با همت دانشگاه شیراز و اداره‌کل محیط زیست فارس و همکاری دانشگاه‌های تربیت مدرس، دانشگاه تهران، حکیم سبزواری و علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان برگزار شد، «کارآمدی مدیریتی و اثربخشی شبکه مناطق تحت حفاظت» بود؛ دانشگاهیان و فعالان محیط زیست، دستاوردها و یافته‌های علمی خود را در ۹ محور مختلف ارائه کردند. چالش‌ها و راهکارهای مدیریتی مناطق حفاظت‌شده چالش‌های مناطق تحت حفاظت و راهکارهای مدیریتی، چارچوب‌ها و معیارهای ارزیابی کارآمدی و اثربخشی مدیریت این مناطق، اثر بخشی حفاظتی مناطق تحت حفاظت بر تنوع زیستی، ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی برای تعیین اثر بخشی حفاظت، آموزش، آگاهی بخشی و توان‌افزایی در مدیریت مناطق، رویکردهای مشارکتی و هم‌افزایی دست‌اندرکاران در مناطق مدیریت تحت حفاظت، نوآوری و فناوری‌های نوظهور در این زمینه، تغییر اقلیم و آینده نگری تاب آوری این مناطق و معیارهای انتخاب و تعیین طبقه حفاظتی و بهبود شبکه مناطق تحت حفاظت، محورهای این رویداد ۲ روزه است که عصر فردا (پنجشنبه) پایان می‌یابد. نیاز به بروزرسانی ساختارهای حفاظتی در ایران حفاظت از محیط زیست و تنوع زیست محیطی ایران پهناور با همه چالش‌هایی که با آن مواجه است، نیازمند بروزرسانی ساختار، دانش و تکنولوژی است تا بتواند بر چالش‌های اقلیمی و انسانی فائق آید؛ این نیازمند مشارکت‌پذیری مردم و تشکل‌های مردم نهاد و بهره‌مندی از یافته‌های علمی دانشگاهیان و متخصصان است؛ واقعیتی که هدف اصلی سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت در دانشگاه شیراز نیز هست. چالش‌های محیط زیستی استان فارس و کشور مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس در این همایش اعلام کرد: بسیاری از چالش‌هایی که فارس با آن مواجه است، مانند خشکسالی، توسعه نامتوازن و تغییرات کاربری اراضی، گریبانگیر بسیاری از استان‌های کشور نیز هست و هر یک از این موارد تهدیدی برای تنوع زیستی محسوب می‌شود. مشارکت مردم و دانشگاهیان؛ راهکار مقابله با چالش‌های محیط زیستی لیلا تاجگردون در ادامه به چالش‌های ثانویه مانند کشاورزی ناپایدار، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع زیرزمینی و تخریب زیستگاه‌های طبیعی اشاره کرد و گفت: این مسائل نشان می‌دهد فشار چالش‌ها از دانش حفاظتی ما پیشی گرفته و باید برای بهبود وضعیت محیط زیست چاره‌اندیشی کرد. وضعیت حفاظتی استان فارس وی با تشریح وضعیت استان فارس افزود: فارس به عنوان پنجمین استان پهناور کشور، با تنوع زیستی، اقلیمی و اجتماعی گسترده، حفاظت از این پهنه وسیع را پیچیده کرده است. به گفته او، این استان دارای سه پارک ملی، ۲ پناهگاه حیات وحش، ۹ منطقه حفاظت‌شده و ۲۱ منطقه شکارممنوع است که مناطق تحت مدیریت را به ۲۱ درصد از خاک استان رسانده، اما حفاظت از آنها با دشواری‌های عملی همراه است. خطر نابودی تالاب‌های فارس تاجگردون هشدار داد: فارس ۱۴ تالاب دارد که با توجه به خشکسالی‌های اخیر، احتمال از دست دادن بسیاری از آنها وجود دارد. وی تاکید کرد: حفاظت از این دارایی‌های ارزشمند تنها با مشارکت نهادهای مردمی و همکاری با دانشگاهیان ممکن است. نمونه‌های موفق مشارکت مردمی مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس به اقدامات موفق تشکل‌های مردمی مانند برنامه‌های آموزشی در لامرد و ساخت آبشخور و تامین علوفه در لارستان اشاره کرد که به رشد چشمگیر حیات وحش در این مناطق انجامید. او گفت: ما چاره‌ای جز اعتماد به مردم و همراه کردن آنها با تجهیزات نوین حفاظتی نداریم. انتقال دانش و تجربه در همایش ملی تاجگردون همچنین از همکاری با بدنه دانشگاهی در سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت خبر داد و ابراز امیدواری کرد این همایش به انتقال دانش و تجربه بین مسئولان و متخصصان بینجامد. آمادگی دانشگاه شیراز برای همکاری با محیط زیست معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شیراز گفت: این دانشگاه کوشیده تا با تلفیق علم و عمل، گام‌های موثری در جهت بهبود حفاظت از مناطق تحت مدیریت بردارد. بهرام همتی‌نژاد از اجرای ۳۸ طرح مشترک با سازمان محیط زیست خبر داد و افزود: استفاده از فناوری‌های نوین مانند سنجش از راه دور و هوش مصنوعی در دستور کار این دانشگاه قرار دارد. دست یاری معاون محیط زیست طبیعی کشور به سوی دانشگاهیان معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در این همایش، مهم‌ترین محورها و رویکردهای سازمان محیط زیست برای حفاظت از تنوع زیستی کشور را برشمرد و برای تحقق هر یک از آنها از پژوهشگران دانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان یاری طلبید. حمید ظهرابی با بیان اینکه گشودن فضا برای مشارکت همه ذینفعان در حفظ محیط زیست، رویکرد اساسی این سازمان در دوره حاضر است، گفت: در این مسیر چند سیاست اصلی را به‌عنوان محورهای فعالیت خود دنبال می‌کنیم و در هر یک به گونه‌ای از دانشگاهیان و متخصصان انتظار کمک داریم. دانش‌محوری؛ جایگزینی روش‌های نوین به جای شیوه‌های قدیمی ظهرابی دانش‌محوری را یکی از محورهای اصلی برشمرد و افزود: لازم است انتقال دانش و تکنولوژی نوین حفاظتی و روش‌های جدید جایگزین روش‌های قدیمی شود. همکاران ما باید پذیرا باشند و اساتید دانشگاه نیز این مباحث را تئوریزه و منتقل کنند تا آرام‌آرام و بدون وارد شدن شوک، به سوی روش‌های نوین حفاظتی حرکت کنیم. او ادامه داد: سازمان محیط زیست با کمبود شدید نیرو و محیط‌بانان برای انجام ماموریت خود مواجه است و استفاده از تکنولوژی می‌تواند این ضعف را پوشش دهد. وی از شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و متخصصان خواست تا اقدام به بومی‌سازی تکنولوژی‌هایی کنند که می‌توانند به حفاظت محیط زیست کمک کنند. مشارکت‌پذیری و تسهیم عادلانه منافع ظهرابی مشارکت‌پذیری را دیگر رویکرد اساسی سازمان حفاظت محیط زیست کشور دانست و اظهار کرد: اگر در این زمینه برنامه‌ریزی شود، همراه با آموزش و توانمندسازی پیش رویم و تسهیم عادلانه منافع تنوع زیستی با جامعه محلی به صورت واقعی انجام شود، نتایج درخشان خواهد بود. توافق‌سازی؛ شعار دولت چهاردهم توافق‌سازی از دیگر رویکردهای مورد اشاره معاون محیط زیست طبیعی بود؛ او گفت: این موضوع شعار دولت چهاردهم نیز هست. برای جریان‌سازی در حفاظت از تنوع زیستی، نیازمند دانش اقناعی در برنامه‌های بخش دولتی و خصوصی هستیم تا دیگر دستگاه‌ها متقاعد شوند که حفظ تنوع زیستی تا چه اندازه در پایداری سرزمین موثر است. ظهرابی همچنین یادآور شد: مقامات کشور باید به نقش و اهمیت تنوع زیستی آگاه شوند تا همکاری عملی و اصیل شکل گیرد؛ کسی که در این زمینه با سازمان همکاری می‌کند، باید از قید نمایش عبور کرده و آگاهانه مشارکت داشته باشد. تسهیم منافع زیست‌محیطی بدون آسیب به محیط زیست ظهرابی تسهیم منافع زیست‌محیطی بدون آسیب رساندن به محیط زیست را از دیگر رویکردها عنوان کرد و گفت: باید بدانیم چگونه منافع حاصل از حفظ تنوع زیستی را ایجاد و میان ذینفعان تقسیم کنیم، بدون آنکه به این منابع ارزشمند آسیبی وارد شود. پیوند محیط زیست، اقتصاد و اجتماع برای پایداری او با تاکید بر ضرورت پایداری در حفاظت، ادامه داد: این پایداری زمانی شکل می‌گیرد که اقتصاد و خواست اجتماعی در کنار محیط زیست قرار گیرند؛ محیط زیست، اقتصاد و اجتماع سه ضلع پایداری هستند و باید با یکدیگر پیوند پیدا کنند. وی در این بخش نیز از دانشگاهیان و متخصصان خواست تا مدل و راهکار ارائه کنند. جانشین‌پروری؛ چالش جایگزینی محیط‌بانان بازنشسته ظهرابی به موضوع جانشین‌پروری اشاره کرد و افزود: نسل محیط‌بانان امروز که در حال بازنشستگی هستند، در بسیاری موارد تک‌مهره‌هایی هستند که نبودشان می‌تواند برنامه‌های حفاظتی را متزلزل کند؛ اگر نیروی جدید و توانمند را به این بدنه تزریق نکنیم، پنج سال آینده جمعیت محیط‌بانان کمتر از نصف خواهد شد؛ دانشگاه می‌تواند در استخدام و تربیت محیط‌بانان نقش ایفا کند. حکمرانی زیست‌محیطی و نقش دانشگاهیان ظهرابی پرداختن به شیوه‌های مختلف حکمرانی زیست‌محیطی را رویکرد دیگر سازمان محیط زیست دانست و گفت: باید حکمرانی زیست‌محیطی را تئوریزه و مدل‌های آن را بومی کنیم؛ در این قالب، نقش دولت و سازمان محیط زیست روشن خواهد شد. تنوع بخشی به مناطق تحت حفاظت معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور یادآور شد: در حال حاضر تنها ۱۲ درصد از محیط زیست ایران شامل مناطق چهارگانه تحت حفاظت است؛ اگر حفاظت تنوع بخشی شود، مناطق شکار ممنوع نیز به آن افزوده می‌شود. گام‌های آینده؛ تلفیق دانش بومی و علمی مسئولان حاضر در همایش بر این باور بودند که آموزش مردم و استفاده از ظرفیت گروه‌های مردمی می‌تواند به برنامه‌های پایدار مدیریتی منجر شود. تلفیق دانش بومی با یافته‌های علمی، راهکاری کلیدی برای غلبه بر چالش‌های محیط زیستی ایران است.
