نخل‌های فارس در محاصره؛ آیا فناوری می‌تواند قاتل حنایی را شکست دهد؟
نخل‌های فارس در محاصره؛ آیا فناوری می‌تواند قاتل حنایی را شکست دهد؟ –
شیراز – ایرنا- نخلستان‌های فارس در محاصره سوسک سرخرطومی حنایی، آفتی نامرئی که با ایجاد تونل‌های یک‌متری در تنه درختان، نخل‌های چندین‌ساله را از درون نابود می‌کند؛ حالا پس از هفت سال مبارزه سنتی، این پرسش مطرح است که آیا فناوری‌های نوین می‌توانند جلوی این قاتل حنایی را بگیرند؟
به گزارش ایرنا، سوسک سرخرطومی حنایی، با رنگ قرمز آجری و طولی کمتر از چهار سانتی‌متر، در ظاهر بی‌آزار اما در عمل یکی از مخرب‌ترین آفات نخیلات جهان است. این حشره با تخم‌گذاری در زخم‌های تنه نخل، لاروهایش را به درون بافت‌های آوندی می‌فرستد؛ لاروها با تغذیه از شیره نخل، شبکه حیاتی درخت را نابود می‌کنند، بی‌آنکه تا مراحل پایانی، نشانه‌ای از بیماری در ظاهر درخت دیده شود. نتیجه این حمله خاموش، مرگ نخل‌های ایستاده‌ای است که گاه بیش از ۷۰ میلیون تومان ارزش اقتصادی دارند. نخل‌های بارور و زینتی، به‌ویژه ارقام مضافتی و خاصویی، هدف اصلی این آفت هستند؛ تولید نسل بالا (تا ۱۸ نسل در شرایط بهینه) و دشواری در شناسایی سریع آلودگی، خسارت آن را به سطح بحران رسانده است. فارس؛ قربانی ناخواسته استان فارس با سهم ۱۴ درصدی از تولید خرمای کشور و تولید سالانه ۳۷۰ هزار تن، رتبه نخست را در این حوزه دارد اما هجوم سوسک سرخرطومی، حیات اقتصادی نخلستان‌های این استان را با چالشی جدی مواجه کرده است. مهاجم ناخوانده؛ سوسک سرخرطومی در فارس این آفت نخستین بار در سال ۱۳۶۸ در سیستان و بلوچستان مشاهده و قرنطینه شد، اما پس از دو دهه، از میانه‌های دهه ۹۰ به استان‌های جنوبی از جمله فارس گسترش یافت. اولین گزارش رسمی از حضور آن در فارس به اردیبهشت ۱۳۹۶ در شهرستان اوز بازمی‌گردد؛ انتقال پاجوش‌های آلوده از مناطق دیگر، عامل اصلی شیوع این آفت عنوان شده است. دغدغه باغداران: هراس از سوسک سرخرطومی یک کشاورز جهرمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به مشاهده مواردی از این آفت در نخلستان‌های منطقه، بیان کرد: نگرانیم امسال نیز مانند سال گذشته خسارت وارد شود. وی افزود: با وجود کاهش نسبی تعداد آفت نسبت به سال گذشته، هنوز خطر وجود دارد و دو نوبت سم‌پاشی انجام داده‌ام. کشاورز دیگری از نابودی سه نخل در اثر این آفت خبر داد و گفت: سه مرحله سم‌پاشی نتیجه مطلوب نداشته است. آمارهای نگران‌کننده مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان فارس نیز به خبرنگار ایرنا گفت: افزون بر ۳۷ هزار هکتار سطح زیر کشت نخیلات استان فارس است؛ این آفت در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ در شهرستان اوز مشاهده شده است. جاوید عباسی افزود: در مدت این هفت سال نزدیک به ۱۲ هزار اصله درخت آلوده شناسایی شد که از این تعداد ۱۱ هزار اصله آن تیمار و درمان شده است و هزار اصله درخت امحا شده است. وی تاکید کرد: این آفت در حال حاضر تحت مدیریت و کنترل است، اما با توجه به سطح زیر کشت نخیلات و گستردگی و پراکندگی آنها و توسعه باغات در استان، این آفت پهنه گسترش خود را در سطح استان افزایش می‌دهد. پاجوش‌ها؛ حلقه گمشده مبارزه عباسی عنوان کرد: دلیل اصلی انتقال این آفت خطرناک بیشتر پاجوش خرما است که برای کشت استفاده می‌شود؛ توسعه باغات نیاز به تامین پاجوش دارد. وی ادامه داد: برخی مواقع هم از کشورهای خلیج فارس پاجوش قاچاق می‌شود و جابه‌جا می‌شود و این یکی دیگر از دلایل گسترش این آفت است. مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: یکی از چالش‌های موجود در کشور این است که نهالستان‌های مجاز خرما بسیار محدود هستند و باغداران مجبورند نیاز به پاجوش نخلستان خود را از باغ‌های دیگر استان‌ها تهیه کنند. عباسی افزود: متاسفانه فرهنگ نقل و انتقال پاجوش رعایت نمی‌شود، گواهی بهداشت نادیده گرفته می‌شود و ضدعفونی در مبدا و مقصد انجام نمی‌شود. وی تأکید کرد: دلیل اصلی گسترش این آفت در استان، نقل و انتقال بدون ضابطه پاجوش است که برای حل آن نیازمند همراهی و همکاری باغداران هستیم. مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: رعایت مسائل به‌باغی نیز می‌تواند در پیشگیری از گسترش این آفت بسیار موثر باشد. عباسی افزود: تنه‌شویی درختان، همکاری کشاورزان در تله‌گذاری و مشارکت باغداران در اجرای ضوابط و قوانین می‌تواند به کنترل آفت کمک کند. وی تاکید کرد: با همکاری جهاد دانشگاهی، دستگاه صوتی تشخیص آلودگی درختان ساخته شده است و امید است این فناوری تجاری شود؛ روش‌های نوین مبارزه با این آفت با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در استان در حال اجراست. ارزش اقتصادی در خطر مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: ارزش اقتصادی هر درخت خرما حدود ۷۰ میلیون تومان است و اگر نتوانیم آفت را کنترل کنیم، این ارزش اقتصادی از بین خواهد رفت. عباسی افزود: از مجموع ۱۶ شهرستان خرماخیز استان، حدود ۱۱ شهرستان درگیر آفت سوسک سرخرطومی هستند. وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود امسال نیز حدود هزار اصله درخت آلوده شناسایی کنیم؛ این شناسایی مستلزم تامین اعتبارات لازم برای پایش درختان و باغ‌ها است. آیا فناوری پیروز می‌شود؟ همچنین رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در این زمینه بیان کرد: مبارزه هوشمندانه با استفاده از فناوری‌های روز و نرم‌افزارهای مختلف از جمله اقدامات موثر در حوزه حفظ نباتات است؛ برای نخستین بار در کشور، مرکز پایش و مدیریت هوشمند کشاورزی در استان ایجاد شده که در آن، مدیریت عالمانه آفات امکان‌پذیر شده است. مجتبی دهقان‌پور افزود: استان‌های جنوبی کشور با چالش سوسک سرخرطومی حنایی خرما و زوال مرکبات روبه‌رو هستند؛ کنترل موفق این آفت و بیماری‌ها نیازمند نگاه ویژه و اقدامات موثرتر است. وی تصریح کرد: در عرصه‌های تولیدی با بیماری‌های نوپدید، آفات نوظهور و مقاومت علف‌های هرز به علفکش‌ها مواجهیم؛ از ۲ سال گذشته، اجرای طرح افزایش ضریب نفوذ دانش در واحدهای تولیدی با هدف عارضه‌یابی و تقویت نقاط قوت در دستور کار قرار گرفته است. گرده‌افشانی؛ گام نخست تولید مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس نیز از پایان عملیات گرده‌افشانی نخیلات در سطحی افزون بر ۴۲ هزار هکتار خبر داد. ابوالفضل زمانی فرد بیان کرد: گرده‌افشانی خرما مهم‌ترین عملیات برای تولید محصولی مرغوب و اقتصادی است؛ این عملیات در استان فارس با توجه به ارقام مختلف خرما و اقلیم هر منطقه، از نیمه اسفند آغاز شد و تا پایان فروردین ادامه یافت. وی ادامه داد: نخل درختی دوپایه است و برای گرده‌افشانی باید دانه گرده از پایه نر به پایه ماده منتقل شود. این فرایند با کمک نیروی انسانی ماهر به صورت سنتی انجام می‌شود. زمانی فرد افزود: در مواردی از لانس‌های تلسکوپی و پهپاد برای گرده‌افشانی استفاده شده است و توسعه این روش‌ها در دست بررسی است. این مقام مسئول گفت: فارس با تولید سالانه نزدیک به ۳۷۰ هزار تن خرما، ۱۴ درصد از تولید ملی را به خود اختصاص داده و رتبه نخست کشور را داراست. وی تاکید کرد: شهرستان‌های قیروکارزین، کازرون، جهرم و فراشبند از مهم‌ترین مناطق تولیدکننده خرما در استان هستند. مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی استان فارس گفت: رعایت اصول به‌باغی مانند آبیاری مناسب، تغذیه علمی و حفظ بهداشت باغ‌های نخل برای تداوم تولید خرما ضروری است و انتظار می‌رود باغداران این موارد را جدی بگیرند. ایستگاه‌های پیش‌آگاهی؛ چشم بیدار کشاورزی با هدف مدیریت بهینه آفات، ۴۱ ایستگاه پیش‌آگاهی در فارس راه‌اندازی شده است؛ این ایستگاه‌ها با رصد آفات کلیدی مانند کرم گلوگاه انار و زنگ زرد گندم، زمان مناسب مبارزه را به کشاورزان اعلام می‌کنند. این اقدام به همراه آموزش باغداران، نقش مهمی در کاهش خسارت‌های ناشی از آفات ایفا می‌کند.
