معضلات اجتماعی را با «قوه چهارم» درمان کنیم
معضلات اجتماعی را با «قوه چهارم» درمان کنیم –
تهران- ایرنا- نویسنده کتاب «قوه چهارم» معتقد است که با طرح یک انقلاب فرهنگی به نام قوه چهارم می‌توان به راه‌حلی نوین رسید و از طریق بازسازی حوزه فرهنگ به عاملی برای پیشگیری و کاهش معضلات اجتماعی رسید.
الهام ستاری به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: دنیای امروز شاهد است که آسیب‌های اجتماعی همچون چالش‌های پیچیده و چندبعدی بر ثبات و سلامت جامعه اثر گذاشته است و من در کتاب «قوه چهارم» ضمن عرضه یک مدل فرهنگی نوین، به بررسی ریشه‌های این آسیب‌ها در بستر جامعه ایران پرداخته و راهکارهایی عملی برای کاهش آنها پیشنهاد داده ام. وی افزود: این اثر با ترکیب نظریه‌های جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ می‌تواند همچون قوه چهارم، در کنار نهادهای قانونی، اجرایی و قضایی، نقش محوری در پیشگیری و مهار آسیب‌های اجتماعی ایفا کند. لذا خوانندگان این کتاب، از پژوهشگران و سیاست‌گذاران تا فعالان اجتماعی با ابزارهای فرهنگی موثر برای ایجاد تغییرات پایدار آشنا خواهند شد. ستاری اضافه کرد: کتاب «قوه چهارم» با طرح یک انقلاب فرهنگی، راه‌حلی نوین پیش‌رو می‌گذارد و آن عبارت است از بازسازی حوزه فرهنگ، چونان نیرویی محوری برای پیشگیری و کاهش معضلات اجتماعی. در واقع این کتاب فقط یک تحلیل نظری نیست. بلکه راهنمایی است برای اقدام تا با تکیه بر سرمایه‌های فرهنگی ایران، جامعه‌ای مقاوم و سالم بسازیم. این استاد دانشگاه افزود: در این کتاب، با عبور از تحلیل‌های کلیشه‌ای، به یک روش کاربردی دست‌یافته‌ایم که نشان می‌دهد چگونه می‌توان با ترمیم نهادهای فرهنگی، تقویت سرمایه‌های نمادین و بازتعریف هویت جمعی، جامعه‌ای مقاوم و کم آسیب ساخت. این مدل، حاصل پژوهش‌های میدانی و تلفیق دانش بومی با نظریه‌های پیشرفته علوم اجتماعی است. وی ادامه داد: در این کتاب ضمن عرضه اولین مدل جامع بازسازی فرهنگی برای کاهش آسیب‌ها در ایران و نقد سازنده سیاست‌های فرهنگی گذشته، پیشنهاد راهبردهای عملیاتی ارائه داده ام و ضمن بررسی نقش رسانه، آموزش، فرهنگ، هنر و دین در بازآفرینی فضای اجتماعی به مطالعه موردی تجربیات موفق داخلی و بین‌المللی پرداخته ام. ستاری سفارش کرد تا سیاست‌گذاران و مدیران فرهنگی که به دنبال الگوهای اجرایی هستند، پژوهشگران علوم اجتماعی که دغدغه مدل‌سازی بومی دارند، فعالان مدنی و مؤسسات مردمی که به فرهنگ به‌عنوان ابزار تغییر باور دارند و همه کنشگرانی که معتقدند فرهنگ، «قوه چهارم» تحول جامعه است، این کتاب را مطالعه کنند. ضرورت بررسی آسیب های اجتماعی در یک دوره تاریخی ستاری گفت: علم سیاستگذاری تلاش دارد تا ابعاد مختلف یک سیاست و چگونگی تدوین و تصویب آن را در یک الگوی فرایندی بررسی کند و روش های علمی کردن سیاست ها را به جامعه سیاست گذار معرفی کند. درک اثرها و پیامدهای تصمیم های سیاسی، دانش ما را نسبت به جامعه افزایش می دهد. این دانش کمک می کند تا بتوان تحلیل مناسبتر و واقع‌بینانه‌تری از یک سیاست ارائه و آن را مبنایی برای تدوین سیاست های بعدی قرار داد. نویسنده کتاب «حقوق زنان ایرانی و سیاست خارجی آمریکا» افزود: این که یک موضوع چگونه به دستور کاری فعال می‌رسد و چه کسی این موضوع را در چرخه سیاستگذاری هدایت می‌کند، چگونه به نگرانی عمومی پاسخ داده می شود و آیا پاسخ آنها کارآمد بوده است، از سئوالات کلیدی در تحلیل سیاست های عمومی است. وی ادامه داد: یکی از موضوعاتی که در حوزه سیاستگذاری عمومی کمتر به آن پرداخته شده، بررسی آسیب های اجتماعی در یک دوره تاریخی است. فهم آن آسیب ها در آن دوره، ما را به این رهنمون می کند که کمیت و کیفیت آن آسیب ها چه بوده است و چه سیاستگذاری در مقابل کاهش و کنترل آن صورت گرفته است. برون داد یک سیاست، همان عملکردی که سیاست گذاران از اجرای آن انتظار دارند و نتیجه نهایی از اجرای سیاست که برای جامعه هدف، حاصل می شود و آثار کوتاه مدت اجرای سیاست و آثار بلند مدت اجرای خط مشی مشخص می شود. این استاد دانشگاه افزود: پاسخ به این پرسش ها می تواند تحلیل جامعی از اثرات سیاستگذاری‌های گذشته برای آینده، ارائه دهد و به نظر می‌رسد به تغییر برخی سیاستگذاری‌ها کمک کند. جامعه، یک اجتماع انسانی نسبتا بزرگ سازمان یافته‌ای است که دارای فرهنگ و فعالیت های مشترک و به نسبت قاعده و قانونمندی است. اعضای جامعه، وابستگی های نهادی و فرهنگی به همدیگر دارند که با سایر گروه های جوامع دیگر تاحدی متفاوت هستند. چون رفتار اجتماعی انسان، چه اخلاقی یا مذهبی، اقتصادی یا سیاسی تحت تاثیر فرهنگ گروه های آن جامعه است. وی اضافه کرد: حضور فرهنگ به معنای استفاده از نمادهایی که از طریق آن افراد می توانند با درک معانی آنچه که ابلاغ می شود، روابط اجتماعی خود را از طریق زبان نمادها به عنوان سنت های جامعه حفظ یا با گذشت زمان و در مراحل توسعه، اصلاح کنند. نمادها و ارزش های ملی ایرانی- اسلامی که در میان مردم گرامی داشته می شود، نمایش دهنده فرهنگ غنی و پویایی است که خلاقیت و تنوع فرهنگی را در یک گستره کشور و بلکه ایران فرهنگی نشان می دهد و توجه به مولفه های اسلامی- ایرانی در برنامه ریزی‌ها که هویت فکری ما را شامل می شود، به پایداری حرکت ها منجر خواهد شد. نمونه‌ای از بازسازی انقلابی در ساختار فرهنگی کشور ستاری به طرح نمونه‌ای در این زمینه پرداخت و گفت: مساله عدالت در برنامه ریزی ها و جهت گیری حرکت ها و انجام ماموریت ها باید از نقاط برخوردار به سمت کم برخوردار باشد و به کسانی که نمی توانند از حقوقشان دفاع کنند، توجه بیشتری شود و لذا از آن به عنوان یک ارزش برای ارزیابی اقدامات دفاع می شود. وقتی فردی کارهای مورد قبول و احترام جامعه یا اجتماع را انجام دهد، به عنوان فردی که به ارزش ها توجه کرده، مورد تکریم و احترام قرار می گیرد. وقتی هم گروهی، کارهایی که از نظر اجتماعی تقبیح شده را دنبال کنند، به عنوان افراد حاشیه ساز که مخل حرکت شتابان توسعه هستند، از سوی جامعه طرد و منزوی خواهند شد. وی افزود: معمولا نمی توان فعالیت های اجتماعی را به طور کامل درک کرد، مگر این که جایگاه باورها، ارزش ها، سنت ها و فرهنگ را در این فعالیت ها بشناسیم؛ فرهنگی که پویا و سازنده است و طرح هایی برای زندگی کردن دارد که در جریان تاریخ شکل گرفته است. جامعه به عنوان یک نظام کنش که متشکل از نظام فرهنگی است و از نظر عملکردی دارای بالاترین اهمیت است. ستاری اظهار داشت: یکی از شعارهای اصلی و اولیه انقلاب اسلامی حمایت از محرومان جامعه و تاکید بر رفع مشکلات آنان، بوده است. این واژه در ادبیات انقلابی امام خمینی (ره) که ادبیات قرآنی بود، بارها بیان می شود. از آنجایی که این جامعه، دینی و اسلامی بوده و فرهنگ مردم کشور آمیخته ای از فرهنگ دین اسلام و ایرانی است، وضعیت افراد جامعه باتوجه به شعارهای اولیه انقلاب بسیار حائز اهمیت است. وی اضافه کرد: دوران ریاست جمهوری سال های آخر دهه ۹۰، وضعیت گونه های آسیب های اجتماعی نگران کننده می شود. به طوری که رهبر معظم انقلاب شخصا جلساتی را برای بررسی وضعیت آسیب های اجتماعی تشکیل می دهند تا مساله را پیگیری کنند. بررسی آن دوره از این جهت اهمیت دارد که بر اساس گزارش ارائه شده به ایشان، با توجه به ضرورت‌های امروز و فردای جامعه، سازماندهی دستگاه های اجرایی کشور تاکید می شود و لزوم سیاستگذاری عمومی در حوزه های فرهنگی و اجتماعی را سرعت می دهد. این استاد دانشگاه افزود: برنامه‌ریزی و مشارکت در سیاستگذاری ها برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی وارد دستور کار کشوری می شود. آسیب‌های اولویت دار به دولت حسن روحانی بر پایه پیمایش های رسمی مربوط به اعتیاد، فساد اخلاقی، طلاق، حاشیه نشینی و نقاط بحرانی شهری اعلام می شود که انجام اقدامات هم باید بر اساس مناطق خاص جغرافیایی صورت گیرد و مسئولان ارشد کشوری موظف می شوند، هر ۶ ماه گزارش مفصلی در آن خصوص ارائه دهند. وی اضافه کرد: مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز یکی از نهادهایی بوده که با تشکیل شورای اجتماعی و فرهنگی به طراحی و اجرای برنامه های فوق العاده با گسترش همکاری های درون سازمانی و برون سازمانی برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی می پردازد. ستاری گفت: رهبر انقلاب در نخستین دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای هیات دولت سیزدهم در شهریور ۱۴۰۰ بر ضرورت بازسازی انقلابی در ساختار فرهنگی کشور تاکید می‌کنند. ایشان عرصه رسانه و فرهنگ را از یک طرف، یک دانشگاه بزرگ و از طرفِ دیگر یک آوردگاه صلاح و فساد تعبیر می کند. اکنون که دوران فعالیت هشت ساله دولت حسن روحانی پایان یافته است، ضرورت دارد ضمن بررسی سیاستگذاری ها و اقدامات آن دوره به تحلیل این مساله بپردازیم که با توجه به اهمیت و جایگاه فرهنگ در کشور، مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با داشتن ابزارهایی مانند دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور، بخش های فرهنگی و هنری، فرهنگی و پژوهشی، دین و مذهب و رسانه برای مساله آسیب‌های اولویت دار مانند اعتیاد، فساد اخلاقی، طلاق، حاشیه نشینی و نقاط بحرانی شهری چگونه عمل کرده است. کتاب «قوه چهارم؛ مدل فرهنگی کاهش آسیب‌های اجتماعی در ایران» توسط انتشارات رجال در ۴۱۷ صفحه و در هزار شماره منتشر شده است. در فصل اول این کتاب به اهمیت و ضرورت تحقیق در این زمینه پرداخته شده، فصل دوم به ادبیات تحقیق و مباحث نظری اختصاص دارد و در فصل سوم، نظریه برخاسته از داده ها به عنوان روش تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. فصل چهارم ضمن تجزیه و تحلیل داده ها نگاهی به ارزشیابی سیاست ها و قوانین از نظریه تا عمل دارد و نقش و کارکرد فرهنگ، هنر، دین و رسانه در مساله آسیب های اجتماعی و وضعیت سلامت اجتماعی در میان ایرانیان مورد بررسی قرار گرفته و فصل پنجم نیز به نتایج و پیشنهادها، یافته های پژوهش، نوآوری تحقیق، سهم علمی تحقیق، پیشنهادات تحقیق، بیان مشکلات و محدودیت های انجام تحقیق اختصاص دارد.
