بوکان شهری تشنه با منابع آبی غنی/ افق نیاز ۳۰ ساله دیده شد
بوکان شهری تشنه با منابع آبی غنی/ افق نیاز ۳۰ ساله دیده شد –
مهاباد- ایرنا- قطعی آب بیش از ۱۰ هزار مشترک در بوکان طی روزهای گذشته حکایت از مشکل کم آبی در این شهر ۲۵۰ هزار نفری دارد؛ این در حالی است که ۲ رودخانه سیمینه و زرینه‌رود که پرآب‌ترین رودهای آذربایجان غربی هستند، در بوکان جریان دارند.
به گزارش ایرنا، مساله تامین آب شرب از گذشته های دور یکی از مسائل مهم برای حیات انسان‌ها و حتی حیوانات بوده و به همین دلیل نخستین تمدن‌های جهان در کنار رودهای بزرگ به وجود آمدند. هم اکنون نیز رشد جمعیت و توسعه جوامع در مناطقی که فاقد مشکل آب هستند، بیشتر از سایر مناطق است و برخی از آبادی هایی که از گذشته مساله تامین آب داشتند، اکنون با کاهش جمعیت روبرو بوده یا حتی به مناطق خالی از سکونت تبدیل شده اند. در دنیای کنونی هر چند شاید مانند گذشته مردم تنها به خاطر مساله آب محل زندگی خود را ترک نکنند، اما هم در مناطق شهری و هم در مناطق روستایی یکی از اولویت‌های مهم دولت‌ها تامین آب شرب است؛ حتی اگر این تامین آب به صورت موقت یا سیار هم باشد. مشکل تامین آب در مناطق مرکزی و کویری ایران با مساله تامین آب در مناطق غربی و کوهستانی کشور تا حدودی متفاوت است و اگر در این مناطق کویری برای تامین آب باید هزار کیلومتر دورتر به دنبال آب رفت، در این مناطق آب در نزدیکی شهرها قرار دارد و فقط با چند کیلومتر لوله گذاری و چند منبع، مشکل برطرف می‌شود. شهرستان بوکان در جنوب آذربایجان غربی که سرچشمه سیمینه رود است و زرینه رود هم از دامن این شهر عبور می کند، چند سالی است مشکل قطعی آب شرب به ویژه در زمان پیک مصرف آب دارد. حال این نکته قابل تامل است که چگونه شهری که خود دارای غنی‌ترین منابع آبی در جنوب آذربایجان غربی است و حتی آب شرب برخی شهرهای دیگر و محور توسعه بخش کشاورزی در جنوب استان است، با مشکل تامین آب روبرو است. ابتدا برای باز شدن مساله نگاهی به منابع آبی بوکان بیاندازیم که یکی از این منابع رودخانه سیمینه رود است که از حاشیه این شهر عبور می‌کند و بوکان را به ۲ بخش تقسیم کرده و پس از عبور از بوکان به سمت میاندوآب و در نهایت به دریاچه ارومیه می‌ریزد. طول سیمینه‌رود ۲۰۰ کیلومتر و مساحت حوضه آبگیر آن در محل داشبند ۲ هزار و ۹۰ کیلومتر مربع و متوسط آب سالانه آن معادل ۶۴۰ میلیون مترمکعب است، هر چند خشکسالی‌های متعدد از سال ۱۳۸۵ تاکنون رودخانه پر آب سیمینه‌رود از حالت دائمی خارج و به رودخانه فصلی در چند سال اخیر تبدیل شده است. سیمینه رود این رودخانه از کوهستان‌های منطقه بوکان، سقز، بانه و کردستان عراق سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شهر بوکان و اطراف شهر میاندوآب به دریاچه ارومیه می‌ریزد. یکی از پروژه‌های مهم بر روی سیمینه رود سد در حال ساخت سیمینه در بالادست روستای «شهریکند» است که از چند سال قبل عملیات اجرایی احداث این شهر متوقف شده است و هر سال با آغاز بارش‌های پاییزی آب این رودخانه جاری می‌شود و در نهایت در تیر و مرداد ماه جریان آب دوباره قطع می‌گردد. عملیات اجرای احداث سد سیمینه در سال ١٣٨٤ با حضور وزیر نیرو در ۲۱ کیلومتری جنوب غرب بوکان و در بالا دست روستای «شهریکند» آغاز شد و در همان سال ردیف اعتباری آن در بودجه کشور برای آن تعریف شد اما ساخت آن در سال ١٣٩٤ با مصوبه ستاد احیای دریاچه ارومیه متوقف شد. بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی به میزان ۳۲ میلیون مترمکعب، تأمین آب آشامیدنی در بلندمدت برای شهر بوکان به میزان ۳۷ میلیون مترمکعب و در عین حال تأمین آب مورد نیاز زیست محیطی رودخانه سیمینه و کنترل سیلاب‌ها از مزایای احداث این سد است. سد مخزنی سیمینه بوکان، از نوع خاکی با هسته رسی است که طول تاج آن هزار و ۳۴۰ متر و عرض آن ۱۰ متر طراحی شده بود، سرریز این سد، از نوع آزاد با آستانه طول ۶۰ متر است که هم اکنون بخش خرید ۶۰ هکتار از اراضی کشاورزی و قسمت سد انحراف هم اجرایی شده است. اما بوکان دارای یک رودخانه پر آب دیگر یعنی زرینه رود به طول ۲۳۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودخانه‌های آذربایجان غربی هم هست، که برای مهار آب این رودخانه که از کوهستان های زرینه، بانه، مریوان در کردستان سرچشمه می گیرد، سد شهید کاظمی بر روی آن احداث شده است که یکی از منابع مهم تامین آب شرب و کشاورزی در این منطقه است. سد شهید کاظمی بوکان پرآب‌ترین سد آذربایجان غربی با ظرفیت حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب است که بیشتر با نام سد بوکان شناخته می‌شد، یکی از سدهای بزرگ ایران با هسته رسی است که در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بوکان در آذربایجان غربی قرار دارد طول تاج سد ۵۳۰ متر و ارتفاع آن از پی ۵۰ متر است. این سد علاوه بر تامین آب شهرهای بوکان، میاندوآب و عمده آب شهر تبریز، سالیانه بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب شرب و مورد استفاده بخش صنعت و در حدود ۵۵ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی منطقه عجب شیر و آذرشهر در آذربایجان شرقی را نیز آبیاری می‌کند. حجم آب سد بوکان ۳۷۰ میلیون مترمکعب کمتر از سال گذشته است مدیر امور آب بوکان در این ارتباط به ایرنا می‌گوید که هم اکنون ذخیره آب سد این شهرستان به ۳۰۴ میلیون مترمکعب رسیده که نسبت به زمان مشابه سال گذشته حدود ۳۷۴ میلیون مترمکعب کمتر است. عباس عباسی اضافه می‌کند: سد شهید کاظمی بوکان پرآب‌ترین سد استان بوده که هم اکنون تراز آن به یک هزار و ۴۰۹ متر رسیده است که این میزان در سال گذشته یک‌هزار و ۴۱۹ متر بود و تراز سد ۱۰ متر کاهش پیدا کرده است. سد بوکان وی یادآور می‌شود: هم اکنون ورودی به مخزن سد بوکان ۱۴.۴ مترمکعب برثانیه است در حالی که سال گذشته در این ایام ورودی سد بوکان ۱۰۲.۸ مترمکعب در ثانیه بود. مدیر امور آب بوکان تاکید می‌کند که در حال حاضر خروجی این سد ۱۱ مترمکعب بر ثانیه بوده که شامل بخش شرب و زیست محیطی است اما سال گذشته خروجی آب سد ۱۵۱ مترمکعب در ثانیه بود که این رهاسازی هم برای بخش کشاورزی، شرب و محیط زیست (احیای دریاچه ارومیه) انجام می‌شد. تامین آب شرب بوکان از بستر رودخانه زرینه اما انتقال آب از سد شهیدکاظمی بوکان جهت شرب صورت نگرفته است بلکه در نزدیکی روستای «ساروقامیش» در بستر زرینه‌رود با حفر چند چاه آب فلمن (با عمق کم و تصفیه با شن رودخانه) آب با دبی ۴۳۰ لیتر در ثانیه برداشت و با لوله به شهر بوکان منتقل می‌شود. این انتقال آب در حدود ۵۰ درصد آب شرب بوکان را تامین می‌کند و در زمانی که این خط انتقال راه اندازی شد، آب شرب بوکان از چشمه بزرگی درشهر بوکان به نام حوزه گوره و سه‌هول خانه با حجم ۳۸۰ لیتر در ثانیه تامین می‌شد اما اکنون آب این چشمه نیز به ۷۰ لیتر در ثانیه کاهش پیدا کرده و این شهر با مشکل تامین آب روبرو شده است. مدیر شرکت آب و فاضلاب بوکان در این ارتباط می‌گوید: برای حل مشکل آب شرب بوکان در کوتاه مدت در نظر داریم که با حفر چندین حلقه چاه در بستر رودخانه آب مورد نیاز این شهر را بویژه در پیک مصرف تامین کنیم و برای بلند مدت با ایجاد یک خط انتقال آب با دبی یک هزار لیتر در ثانیه، این مشکل برای همیشه و تا افق ۳۰ سال آینده رفع شود. خدایاری خاطرنشان می‌کند که این خط انتقال در مجموع ۲۷ کیلومتر است که تاکنون ۱۴ کیلومتری آن به صورت ثقلی (انتقال آب بدون نیاز پمپاژ) به پایان رسیده است و قسمت دیگر آن که حدود ۱۳ کیلومتر است، هشت کیلومتر در حال انجام است و مابقی نیز تا سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. وی اضافه می‌کند: پروژه انتقال آب از سد شهیدکاظمی بوکان از سال ۱۳۹۱ شروع شده و تاکنون بیش از ۱۵ هزار میلیارد ریال برای آن هزینه شده است و برای تکمیل و بهره‌برداری به پنج تا ۶ هزار میلیارد ریال دیگر اعتبار نیاز دارد. بوکان کمبود مخازن آب شرب دارد مدیر شرکت آب و فاضلاب بوکان می‌گوید: یکی از مشکلات آبرسانی به بوکان کمبود حجم مخازن آب این شهر است که اکنون در بوکان چهار مخزن با حجم حدود ۱۸ هزار مترمکعب وجود دارد در حالی که باید حجم مخازن آب این شهر به ۷۰ هزار مترمکعب افزایش پیدا کند. خدایاری توضیح می‌دهد: هم اکنون آب شرب ۷۰ هزار مشترک این شهر از سه منبع آبی شامل سه حلقه چاب آب فلمن در بستر رودخانه ساروقامیش با حجم ۴۳۰ لیتر در ثانیه، حوضه گوره و سهول‌خانه با حجم ۷۰ لیتر در ثانیه و ۹ حلقه چاه در بستر سیمینه رود با حجم ۱۱۰ لیتر در ثانیه تامین می‌شود. وی اضافه می‌کند: با وجود این منابع آبی غنی در بوکان، اگر مخازن آب بیشتری در این شهر احداث نشود باز هم مشکل تامین آب شرب حل نخواهد شد و هر گاه در این شهر با مشکل قطع برق یا مشکلی در خطر انتقال پیش بیاید، ناچار به قطع شبکه آب خواهیم شد. مدیر شرکت آب و فاضلاب بوکان تاکید می‌کند: در صورت تامین مخازن استاندارد آب مانند سایر مناطق می‌توانیم در صورت بروز مشکل انتقال آب به دلیل قطعی برق یا توقف آب در خط انتقال برای چندین ساعت، از آب ذخیره شده در مخازن استفاده کنیم. وی با قدردانی از صبر و شکیبایی مردم بوکان از شهروندان خواست که در این فصل از شست‌وشوی خودرو، قالی و ساخت و ساز با آب شرب خودداری کنند تا امکان آبرسانی به تمامی شهروندان و محلات شهر مهیا شود. خدایاری خاطرنشان می‌کند که در این فصل که بحث ناترازی برق نیز وجود دارد سعی می‌کنیم، آب از چند حلقه چاه از بستر رودخانه سیمینه با استفاده از مولد به مخازن پمپاژ شود تا در این فصل شهروندان با مشکل قطعی آب روبرو نشوند. وی می‌گوید: بوکان با بیش از ۷۰ هزار مشترک آب شهری و ۱۷ هزار مشتر آب رستایی و بیش از ۶۰ هزار مشترک فاضلاب بعد از ارومیه مرکز استان دارای بیشترین تعداد مشترکین آب است و میزان آب شرب این شهر در زمان پیک مصرف به ۹۰۰ تا یک هزار لیتر در ثانیه افزایش پیدا می‌کند. کلام آخر؛ مساله کم‌آبی و بحران خشکسالی در کشور یک مساله اجتناب ناپذیر است و تغییرات اقلیمی از یک طرف و افزایش نیازهای آبی از طرفی دیگر مساله اهمیت آب را در کشور دوچندان افزایش داده است، هر چند در مساله تامین آب شرب بوکان نمی‌توان منکر خشکسالی و کاهش دبی آب چشمه‌ها و رودخانه‌های این شهر شد، اما اگر کمی انصاف را هم رعایت کنیم، عدم احداث مخازن آب برابر استانداردها و راه اندازی خط انتقال آب برابر با ۵۰ درصد نیاز آبی یک شهر، اکنون به یک مشکل اساسی در بوکان تبدیل شده است. نکته جالب توجه دیگر این است که هم اکنون آب از دریاچه سد شهید کاظمی بوکان با دبی ۲۰ مترمکعب در ثانیه رهاسازی می‌شود تا پس از طی ۸۵ کیلومتر در بستر زرینه رود وارد بند نوروزلو در میاندوآب شود و با استقرار تصفیه‌خانه آب در آنجا آب شرب میاندوآب، بخشی از شهرهای تبریز و بناب هم تامین شود و پروژه آبرسانی از بستر رودخانه زرینه رود به شهر بوکان در حال انجام است.. امید است مدیران کنونی استان، با درایت بیشتری مساله آب شرب بوکان را بررسی کنند و در زمانی که امکان احداث مخازن و تسریع در خط انتقال آب تنها با افزایش اعتبارات امکان‌پذیر است با تخصیص اعتبارات در فصل کاری رویای رهایی بوکان از تشنگی را تحقق ببخشند. شهرستان بوکان با ۳۰۰ هزار نفر جمعیت در جنوب آذربایجان غربی واقع شده است.
